مقدمه
سرطان پروستات و تخمدان از جمله سرطان‌های شایع و مهم در مردان و زنان محسوب می‌شوند. بروز این سرطان‌ها تحت تأثیر عوامل ژنتیکی، سبک زندگی، تغذیه، سن و محیط زیست قرار دارد. در دهه‌های اخیر، توجه پژوهشگران به ارتباط میان مصرف لبنیات و ریسک ابتلا به این سرطان‌ها افزایش یافته است.
لبنیات منابع غنی پروتئین، کلسیم، ویتامین D و سایر مواد مغذی هستند و به طور معمول در رژیم غذایی سالم توصیه می‌شوند. با این حال، برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف لبنیات، به ویژه انواع پرچرب، می‌تواند با افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات و تخمدان مرتبط باشد. مکانیسم‌های پیشنهاد شده شامل افزایش سطح فاکتور رشد شبه انسولینی (IGF-1)، هورمون‌های موجود در لبنیات، چربی اشباع و اثرات متابولیک و التهابی است.
این مقاله با هدف بررسی شواهد علمی، تحلیل مکانیسم‌های احتمالی، و ارائه داده‌های مقایسه‌ای تدوین شده است. همچنین، نقش سبک زندگی و رژیم غذایی در کاهش یا افزایش ریسک سرطان‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد.
مکانیسم‌های اثر لبنیات بر سرطان‌ها
۱. افزایش IGF-1
فاکتور رشد شبه انسولینی (IGF-1) پروتئینی است که در فرآیند تکثیر و بقای سلولی نقش دارد. افزایش سطح IGF-1 در گردش خون با رشد و تهاجم سلول‌های سرطانی مرتبط است. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف لبنیات می‌تواند سطح IGF-1 را افزایش دهد و احتمال تحریک سلول‌های سرطانی پروستات و تخمدان را بالا ببرد.
۲. هورمون‌های موجود در لبنیات
لبنیات گاوی ممکن است حاوی هورمون‌های طبیعی مانند استروژن و پروژسترون باشند. دریافت مداوم این هورمون‌ها، به ویژه در سنین بالاتر، می‌تواند به تحریک رشد سلول‌های حساس به هورمون منجر شود. این مکانیسم به خصوص در سرطان تخمدان اهمیت دارد، زیرا رشد سلول‌های تخمدان تحت تأثیر استروژن و پروژسترون قرار دارد.
۳. چربی اشباع و اثرات التهابی
لبنیات پرچرب دارای مقادیر قابل توجهی چربی اشباع هستند که می‌توانند باعث افزایش سطح کلسترول LDL، التهاب مزمن و اختلالات متابولیک شوند. محیط التهابی مزمن به رشد سلول‌های سرطانی کمک می‌کند و ریسک ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.
۴. کلسیم و ویتامین D
مصرف کلسیم و ویتامین D در برخی مطالعات با کاهش یا افزایش ریسک سرطان پروستات و تخمدان مرتبط دانسته شده است. مصرف بسیار بالای کلسیم ممکن است باعث کاهش جذب سایر مواد معدنی حیاتی مانند منیزیم و روی شود، که این امر می‌تواند بر سلامت سلولی تأثیر منفی داشته باشد.
شواهد اپیدمیولوژیک
سرطان پروستات
| مطالعه | طراحی | نتایج کلیدی | منبع |
|---|---|---|---|
| Zhao Z. (2023) | متاآنالیز | مصرف روزانه 400 گرم لبنیات با افزایش 2% ریسک پروستات | PubMed 35945656 |
| Sargsyan A. (2021) | مرور نظام‌مند | مصرف پنیر و شیر پرچرب با افزایش IGF-1 و ریسک بالاتر مرتبط بود | World J Men’s Health 10.5534/wjmh.200051 |
| Aune D. (2015) | مرور و متاآنالیز | لبنیات کم‌چرب اثر محافظتی جزئی، لبنیات پرچرب افزایش ریسک | ScienceDirect S0002916523272524 |
سرطان تخمدان
| مطالعه | طراحی | نتایج کلیدی | منبع |
|---|---|---|---|
| Liao M.Q. (2020) | کوهورت | مصرف 100 گرم شیر کامل روزانه با افزایش 7% ریسک | PubMed 32189606 |
| Merritt M.A. (2012) | بررسی کوهورت | لبنیات کم‌چرب با کاهش 5% ریسک تخمدان همراه بود | PMC 3495088 |
| Liao M.Q. (2020) | مرور سیستماتیک | اثرات لبنیات کم‌چرب و فاقد لاکتوز در کاهش ریسک | PubMed 32189606 |
جدول مقایسه‌ای ارزش غذایی و اثرات بالقوه
| ماده غذایی | پروتئین | چربی اشباع | کلسترول | IGF-1 بالقوه | ریسک احتمالی پروستات | ریسک احتمالی تخمدان |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شیر کامل | 8 g | بالا | 24 mg | ↑ | ↑ | ↑ |
| شیر کم‌چرب | 8 g | کم | 5 mg | ↑ | ↑ کمی | ↓ |
| پنیر پرچرب | 7 g | بسیار بالا | 30 mg | ↑ | ↑ | ↑ |
| ماست | 6 g | متوسط | 10 mg | ↑ | ↑ | ↑ |
| لبنیات فاقد لاکتوز | 6 g | کم | 0 | ↑ کمی | ↑ کمی | ↓ |
تحلیل جامع
- مصرف بالای لبنیات پرچرب با افزایش IGF-1، هورمون‌ها و چربی اشباع می‌تواند ریسک سرطان پروستات و تخمدان را افزایش دهد.
- مصرف لبنیات کم‌چرب یا فاقد لاکتوز باعث کاهش چربی اشباع و هورمون‌های افزوده می‌شود و ریسک را پایین می‌آورد.
- میزان مصرف و نوع محصول نقش کلیدی دارد: مصرف متعادل و انتخاب محصولات کم‌چرب یا تخمیری اثرات منفی را کاهش می‌دهد.
- سبک زندگی و رژیم غذایی کلی از جمله مصرف میوه، سبزی، فیبر، کنترل وزن و فعالیت بدنی تأثیر مهمتری نسبت به یک ماده غذایی منفرد دارد.
- ترکیب لبنیات با سایر مواد غذایی سالم (مانند سبزیجات، غلات کامل و منابع پروتئین گیاهی) ممکن است اثرات منفی بالقوه را کاهش دهد.
بحث
با توجه به شواهد موجود، می‌توان نتیجه گرفت که مصرف لبنیات پرچرب و فرآورده‌های حیوانی ممکن است ریسک سرطان پروستات و تخمدان را افزایش دهد. مطالعات اپیدمیولوژیک و متاآنالیزها نشان داده‌اند که افزایش سطح IGF-1، هورمون‌های موجود در لبنیات و چربی اشباع از مهم‌ترین عوامل افزایش ریسک هستند.
از سوی دیگر، انتخاب لبنیات کم‌چرب یا فاقد لاکتوز، به همراه سبک زندگی سالم و مصرف رژیم غذایی متنوع، می‌تواند اثرات منفی را کاهش دهد. این یافته‌ها اهمیت تنوع غذایی، کنترل میزان مصرف لبنیات و انتخاب نوع مناسب را برجسته می‌کند.
به علاوه، محدودیت در مصرف لبنیات پرچرب می‌تواند به کاهش کلسترول LDL و التهاب مزمن کمک کند، که این عوامل نه تنها در سرطان بلکه در بیماری‌های قلبی و متابولیک نیز اثرگذارند.
نتیجه‌گیری
- مصرف لبنیات پرچرب و فرآورده‌های حیوانی ممکن است ریسک سرطان پروستات و تخمدان را افزایش دهد.
- انتخاب لبنیات کم‌چرب، فاقد لاکتوز یا تخمیری و مصرف متعادل آن‌ها می‌تواند ریسک را کاهش دهد.
- رژیم غذایی متعادل و سبک زندگی سالم شامل فعالیت بدنی، مصرف میوه و سبزی، کنترل وزن و کاهش چربی اشباع نقش مهمی در کاهش خطر سرطان‌ها دارد.
- پژوهش‌های بیشتر نیاز است تا اثرات طولانی‌مدت مصرف لبنیات و مکانیسم‌های دقیق سرطان‌زایی بررسی شود.
منابع
- Zhao Z. (2023). The association between dairy products consumption and prostate cancer risk: a meta-analysis. PubMed 35945656
- Sargsyan A. (2021). Milk Consumption and Prostate Cancer: A Systematic Review. World Journal of Men’s Health 10.5534/wjmh.200051
- Aune D. (2015). Dairy products, calcium, and prostate cancer risk. ScienceDirect S0002916523272524
- Liao M.Q. (2020). Effects of dairy products, calcium and vitamin D on ovarian cancer risk. PubMed 32189606
- Merritt M.A. (2012). Dairy foods and nutrients in relation to risk of ovarian cancer. PubMed Central PMC3495088
برای مطالعه بیشتر
https://www.linkedin.com/company/Vegland/
https://virgool.io/VegLand
https://www.instagram.com/mehravamag/
